Absurdy PRL - Śląskie rolady 

1. Wersja w gwarze śląskiej
2. Wersja po polsku

1. Ślonskie Rolady

      Tyn pieruński weker narobiył takiego larma po nocy, co łona sie zorozki łozbudziła. Poleku zlazła ze prykola, zrobiyła światło i patrzi, a weker pokazywoł trzi wele rana.

Wszystkie mogli jej coś zacisnąć - jej chop, bajtle, szwigermuter, ale tyn ruski zygor, co go na targu w Bytumiu kupiuła, chodziuł jak gupielok. Jak to Poloki godajom „ mogła na nim polegać jak na Zawiszy”.
On jej nigdy nie stanół i zowsze jak go nasztelowała jom łozbudził. A narobiył przi tym takiego larma, co wszystkich sonsiadów z prykolów pościepywoł. Ja, ale dzisiej było inakszy. Bo łona go wczorej pod deka skryła coby sonsiady sie nie pobudziuły.
Bo w niydziela przijadom te gorole z Zawiercio, i łona im naparszczy takie ślonskie rolady co łoni ich jeszcze w ich gorolskich pycholach niy mieli. A do tego kluski z modrom kapustom i komport z wieprzków a pozimków. A na piyrsze bedzie niydzielno nudelzupa.
Ja, aby sprawić wołowe musi łona być za pierszo w raji u masorza. Potemu wczorej zrobiła sie chlyb z tustym, a do chińskiej termokany z lilowymi rozami naloła gorkiego tyju z czosnkiem czyli z gorzołom.
Wszystkie sonsiady jeszcze spali, bo nie było słychać coby ktoś po izbach łaził, a w rułach od chaźla cicho buło jak na spowiedzi, bo nikt nie musioł pulać abo iść na wielkie. Wszystko było tak jak sie ona to obcyrklowała. A to bydom sie baby gorszyć!
Oblekła sie ciepłe majty i barchanowe spodnioki. Dwie pory zoków z wełny, fuselapy od jej chopa i stare szczewiki co je jeszcze po jej świentej pamienci starziku miała. A on, ten starzik, dostoł je jak pod cysorzem Wilusiem szoł wojować. Oblyko sie jeszcze cwiter i westa z królika, co jom starka nieboszczka w krzinie chowała jak sie jej było wydować. A co łonej sie o starce wspomni to zaczyno ślimtać, i cołko zaślimtano gembie wejrzi sie do góry i zapoczyno rzykać do Ponbócka:

 - A dejcie dobry Ponbócku jej dychnonć w tym zimnym grobie po tym cienszkim życiu.
  Oblekła stary mantel z karakułów, co wonioł na naftalina, co jom w szranku trzimiomać muszom. A to skuli molów co siedzom we szranku i zeżyrajom niedzielne klamoty. Na sam ostatek wraziła sie na łeb nowo mycka z liska, co sie jom kupiuła z ostatniej trzinastki jej chopa, co robi na grubie za hajera. Jak lona dzisiej u masarza za pierszo bydzie stała, to wszstkie baby w raji bydom jej tego majontku zawiścić! Tak sie dzisiej wysztafirowała jak na niedziela do kościoła. A co? Przeca jej tyż cosik sie należy od życia na tym ziemskim padole łez!
Zadowolono przyglondo sie sobie w rzadle od Albeny, i zarozki było jej tak jakby jom pierun trefił! Na jej do blanka wypucowaniyj Albenie znod sie srogi flek. A tyn flek jakby sie na nia frechownie patrzoł, jakby chcioł pedzieć:

– ..a poradzisz mi co zrobić?

  Zakuło jom coś wele serca, a jej ślonsko dusza ryczała skuli takiej ostudy. Już chyciła do rynki puclapa, coby wypucować ta gańba na jej Albenie, ale przipomniało sie jej o tych roladach do tych Goroli z Zawiercio! Ciepła tą putzlapą i godała do samej siebie:

 - Jo już pokoża tymu chacharowi jak przida do dom. Tela razy żech mu godała coby nie stawioł bańki z piwem na moja Albena, a ten gizd mie nigdy nie usłuchnie - hyciła deka i pofurgała do masorza.
  Z Godule do Orzegowa nie było tak daleko, trzi kilometry abo cos koło tego. Ja, ale tej nocy zimno sie zrobiyło po pierunie. Termometer pokazywoł minus sztyrnoście stopni i śniyg od wczorej zamorzł i ulice i borsztajny zamieniły sie w jedno aisdeka , a wiater był taki coby nawet srogiego chopa na ziymia obalił. Jak ino wylazła z ainfartu to sie od razu wyciongła jak dugo, tako była ślizgawica w ta noc! Już by wróciła nazod, ale jej sie gańba zrobiło, co by ludzie pedzieli o niej jakby sie zwiedzieli co ona gichła na ulicy i jej odechciało iść do masorza. A piersze światła już sie w domach zapalali! A za gardinami stoły zowistne sonsiadki! Na wszystkich czterech łapach albo ślizgajonc sie na dupie starała sie dojść do tego masorza. A przi tym wszstkim jej nowo mycka z liska ślatywała jej z głowy i sie cołko umarasiła. Jak na banhofie pizło halb pienć była już przi sklepie masarskim.

  I co? Przed ainfartem do masorza leżoł na kartonach sztajger Francik i społ jak ubity, a kole niego była kartka na kieryj stało napisane: „Jo jest za piyrszego”. Ten ciućmok pieruński zamiast iść po popełudniowej szychcie do chałpy, to on sie tu legnoł coby jom i inne baby zgorszyć! No bo widzioł to kto, coby chop do raji poszoł stać miynso kupować!?
 - Te Francik posuń sie ino na tych kartonach cobych sie tyż mogła siednonć wele ciebie – pedziała do niego. Chopie tyś cołki przemarznienty! Czekej nakryja cie mojom deką i gorkiego tyju z czosnkiem sie napij cobyś nie musioł kucać – tak sie jej tego chopa żol zrobiyło.

Jak na zygorze było sześć to zaczły przyłazić inne baby. A dwie baby to nawet aże z Lipin przyszli! To nasze godulskie baby znerwowały na nie i zaczły je przezywać za to, że one chcom ich cołkie miynso wykupić i wyciepły je na koniec raji!
Teroski dopiero zaczeło sie życie! Bo wszystkie baby miały coś do łosprawiania, do klachania a nowe wice tyż czebabyło opowiedzieć. Wszystkie były uradowane jak łone tak w tej raji stoły, no bo wszystkie mioły te chińskie termokany z gorkim tyjem z czosnkiem przy sobie. Ale po jakimś czasie im sie już zmierzło i zaczły sie rozglondać coby tu zrobić? W tej raji Francik był jedynyn chopem, to te wszystkie baby ciepły sie na niego i zaczły go gorszyć i robić za bozna!
 - Ty Francik poczymu tyś sie legnoł na ulicy, baba cie z doma wyciepła, a bo co? – pedziała jedno co.
 - Ja, bo on jest ożyrok! I jak on ożarty do dom przichodzi to robi tako haja, co wszystkie sonsiady go słyszom. A przy tym on ich chce wszystkich rozumu nauczyć! – pedziała inno co sie na Godula jeszcze za Gierka przekludziła - i skuli tego baba go na ulica wyciepła.
 - To nie było tak. – pado Pogodowa co to sie za jednago milicjanta wydała - on sie dowiedzioł, co jego baba do jakiegoś chopa na Karmańskie chodzi i sie som ze złości wykludził z doma. A śpi na ulicy bo on jest za sztajgra na Walencioku i go za to wszystkie sonsiady nie lubiom.
 - Co ty Francik mosz ty coś w tych galotach, że sie twoja baba tobą rzondzi? – śmioły sie z nigo tak, aż ich bebechy zabolały.
  Na to wszystko ozwała sie Rozalka, co sie za jednego elwra wydała i nie miała z niym letko. Ale ona mu przała, bo on był taki sowizdrzoł, pierszy był do tańcowania a śpiewek. A na kożdym weselu jak sie zrobiyła haja to tak sie umioł bić co u niego nigdy podbitego ślepia nie było. O nim tyż godali, co on do jakiej to Primule mioł chodzić, ale nie jest chyba prowda bo gupio była, a szpetno! Za młodu to wszystkie dziołchy z Goduli i z Paryża za nim jak gupie lotały. A on sie wzion ta Rozalka! A roboty to on sie nigdy nie chycił, bo nie mioł grajfki do tego. No to ta Rozalka tak pedziała do tych babów:

 - Dejcie baby temu borokowi pokój, przeca widzicie co jest bamontny od tego ziombu, gowa mo już goronco i jeszcze kucać bedzie od tego - wyciongła ta chińsko termokana z goroncym tyjem z czosnkien, dowo Francikowi i pado: - napij sie boroku, to ci bydzie lepiej i nie bydziesz musioł kucać.
  A co te baby o Franciku godały, to nie było tak. On przoł swojej babie tak, co poza niom świata nie widzioł. A robotny był, każdej roboty sie chytoł. A co zrobiuł to akuratnie. Robić to zaczon na Karolu za ślepra, po tym za hajera, aż go sztajgrem na Walencioku zrobili. Tako mioł grajfka do roboty! No to za młodu wszystkie baby z Goduli i Orzegowa za nim jak gupie lotały, coby swoje cery za niego wydać.
I skuli tego miłowanio do tej swojej stanoł za nia dzisioj w tej raji po miynso, bo w niydziela majom do nich Poloki ze Sosnowca na ślonskie rolady przijechać.
 - Nie godej, Francik, po prowdzie? No bo u nas w niedziela tyż bydom Poloki, ale z Zawiercio, i tyż bydom u nos rolady – pedziała ona.
  Ani sie obejrzeli, a kapelonek z kościoła wyklupoł na dzwonach połednie. To sie teroz zrobiuł cyrk! Bo z tego klachania, prześmiewek, a robienia Francika za bozna wszystkie baby pozopomimnały kiero była za kiero w tej raji do masorza. To sie zaczły wadzić ze sobom, a wyzywać od pierunów, a niekiere poszły na krziwe pyski, co dugo nie zapomną tego czekanio za miynsym do roladów.
A Francik stoł za pierszego i kucoł.
Jak miynso przywieźli, to wołowego nie było. To łona zaczła przezywać: 

- Te pieruńskie Poloki z Zawiercio! Roladów im sie zachciało! Psinco dostanom, a nie nasze ślonskie rolady! Klusków ani modrej kapusty tyż nie bydzie! Ani komportu z wieprzków z pozimkami!  

  Tak sie łona znerwowała na tych Poloków, co aż jej na moment dychanie zabrało. Szlukła sie z termokany trocha zimnego tyju z czosnkiem aż jej przeszło, i dalej wyzywała:

 - Karminadle ino dostanom z kartoflami a kiszonym ogórkiem! Komportu tyż nie bydzie! Woda z kokotka tyż jest dobro i na skóra dobrze robi!
Nacisnęła mycka z liska i pofurgała doma pucować Albena.

Wersja po polsku

2. ŚLĄSKIE ROLADY

Brutalny dźwięk budzika boleśnie wyrwał Dorke ze snu. Niechętnie zwlekła się z wersalki, zaświeciła lampkę i popatrzyła na godzinę - trzecia rano.
Wszystko mogło ją zawieść – mąż, dzieci, teściowa, ale na tym ruskim budziku, kupionym na targu w Bytomiu mogła polegać jak na Zawiszy. Nigdy jej nie zawiódł i zawsze dobudził. Zresztą, dzwonił tak głośno, że podrywał na nogi nie tylko ją, ale i wszystkich sąsiadów.
Podrywał zawsze, ale nie dziś.
Wczoraj podstępnie przykryła go pierzyną. W niedziele przyjadę do niej ci Polacy z Zawiercia i ona im pokaże, co to są prawdziwe śląskie rolady. Do rolad, jakże by inaczej, zrobi kluski śląskie z czerwoną kapustą i kompot agrestowo - truskawkowy. A na pierwsze rosół z domowym makaronem.
- Co za podłe czasy - Dorka przeciera zaspane oczy - żeby zdobyć mięso na rolady, trzeba w środku nocy do kolejki lecieć, a i to pewności nie ma co się dostanie. A tu jeszcze taki ziąb. Co za czasy!
W łazience nie odkręca wody, nie używa spłuczki w toalecie. Pełna konspiracja.
Wkłada do torby przygotowane wczoraj kanapki ze smalcem. Do chińskiego termosu w fioletowe róże nalewa herbatę z wódką.
A wszystko to robi cichutko, na paluszkach i cały czas nadsłuchuje.
Na szczęście zza ścian nie słychać jeszcze ani człapania, ani spuszczania wody w łazienkach. Jest dobrze. Przechytrzyła je. Jeszcze śpią.
Zakłada ciepłe majtki i barchanowe kalesony. Potem dwie pary wełnianych skarpet, kopalniane onuce męża i prawie jak nowe, wojskowe kamasze po dziadku.
- Toż dziadek - świeć panie nad jego duszą – (tu Dorka zamyśla się na moment) służył w wojsku jeszcze za cesarza Wilusia. Ech, nie ma już dzisiaj takich butów – wzdycha.
Na koniec wkłada sweter i futrzany serdak po babci nieboszczce.
Na wspomnienie babci, Dora rozrzewnia się tak, że z oczu ciekną jej łzy. Patrzy w górę i żegna się nabożnie – niech ci babciu kochana, ziemia lekką będzie.
Wyciąga z szafy śmierdzące naftaliną wyleniałe, podrabiane karakuły. Trzepie je delikatnie sprawdzając, czy aby nie padły ofiarą wszystkożernych moli. No końcu wciska na nieczesaną głowę czapkę z lisa. Poszła na nią cała trzynastka starego. Stary jest strzałowym kopalni - stać ją.
- Jak ja dzisiaj pierwsza w tej kolejce stanę – mruczy pod nosem - to wszystkie baby zzielenieją z zazdrościć. A co! Przecież też mi się coś od życia na tym łez padole należy!
Z zadowoleniem przegląda się w drzwiczkach od barku i nagle jakby w nią piorun strzelił.
Na jej ukochanej Albenie* dostrzega plamę. Zgroza! Regał zamiast lśnić nieskalanym blaskiem wysokiego łysku, kuje w oczy plamą, a w dodatku - Dorka dała by sobie za to głowę uciąć - plama śmieje się wrednie i szepcze – no Dorka, spróbuj coś ze mną zrobić, tylko spróbuj.
Aż zakuło ją w sercu, a jej śląska dusza zawyła z rozpaczy. Już miała rzucić się po ścierkę żeby myć i polerować, ale przypomniała sobie rolady. Mruknęła więc tylko:
– Już ja temu pierunowi pokaże! Tyle razy mu mówiłam, żeby bańki z piwem na mojej Albenie nie stawiał. Jak wrócę, zrobię taką awanturę, że zapamięta po wieki. Złapała koc i pognała.
Do Orzegowa z Goduli* nie było daleko, raptem ze trzy kilometry. Niestety, w nocy temperatura spadła do minus czternastu i wczorajszy, mokry śnieg zamarzł na amen. Ulice zamieniły się w lodowisko, a wiatr zerwał się taki, że i wielkiego chłopa by przewróciło. Ledwie Dorka wyszła z klatki, a już leżała jak długa. Byłaby zawróciła, ale wstyd przed innymi babami dodał jej skrzydeł. Gdyby któraś dowiedziała się, że do mięsnego dojść nie umiała, spaliła by się ze wstydu. A w dodatku w pierwszych mieszkaniach zaczęły zapalać się światła. Pozbierała się szybko i częściowo na czterech, a częściowo ślizgając się na zadku dotarła do sklepu. A przy tym wszystkim czapka z lisa co rusz zlatywała jej z głowy i wyglądała teraz jak ścierka do podłogi.
I co? I psińco.
Przed zamkniętym sklepem spał na kartonach sztygar Francik. Obok niego leżała kartka, na której kawałkiem węgla nagryzmolił – jestem pierwszy!
- O skubany – pomyślała Dorka - zamiast po szychcie do domu poleźć, położył się pod sklepem, żeby mnie i inne baby denerwować. No, kto to widział, żeby chłop w kolejce stał i mięso kupował?
- Posuń no się Francik, usiądę sobie na tych kartonach koło ciebie – szturchnęła go nogą - aleś przemarzł. Czekaj, przykryję cię kocem i gorącej herbaty z wódką dam, bo słyszę że kaszlesz – użaliła się nad nim.
O szóstej zaczęły się schodzić inne baby. Dwie nawet przywlekły się z Lipin*. Jak je te z Goduli zobaczyły, to tak się zdenerwowały, że zaczęły wyzywać:
– Po co żeście tu przylazły? Własnych sklepów nie macie? Naszego mięsa wam się zachciewa?
I wygoniły je na koniec kolejki. Szczęście, że te z Lipin były cicho, bo jeszcze by z tego zrobiła się jakaś większa awantura.
No i dopiero teraz zaczęło się prawdziwe życie. Wszystkie miały coś do opowiedzenia, a nowych kawałów i żartów to naplotły tyle, że brzuchy je od śmiechu bolały.
A cała radość z tego się brała, że każda miała taki sam chiński termos i taką samą herbatę. Kiedy w końcu zaczęło się rozwidniać, znudziły im się plotki. Zaczęły rozglądać się za jakąś nową rozrywką. A jako, że Francik był jedynym chłopem w tym towarzystwie, to przypięły się do niego i zaczęły podśmiewać:
- Ty, Francik, a czemu to leżysz na ulicy? Żona cię z domu wygoniła? - zaczęła pierwsza, która już całą herbatkę wypiła i ciężko jej było utrzymać się w pionie.
- A bo to pijak taki. Jak pijany do domu przychodzi, to robi taką awanturę, że wszyscy sąsiedzi słyszą jak się wydziera, że rodzinę rozumu nauczy. I za to pijaństwo baba go na ulicę wygnała – dodała taka jedna, co się na Godulę jeszcze za Gierka się wprowadziła.
- E, to nie tak – roześmiała się na całe gardło Pogodowa, żona milicjanta – on się dowiedział, że jego stara ma jakiegoś kochasia na Karmańskim* i sam ze złości z domu się wyniósł. A na ulicy śpi dlatego, że na Walenciaku* fedruje i za to u sąsiadów poważania nie ma.
W obronę wzięła go Rozalka - Rozalka to ta, co wyszła za tego nieroba, przez co teraz nie ma łatwego życia. Ale mimo, że to taki sowizdrzał, kocha go jak ta głupia. Ten jej chłop znany jest z tego, że na każdym weselu jak doszło do bitki, to tak się umiał bić, że wszyscy dookoła mieli popodbijane oczy, tylko on jeden nie. Plotki o nim chodziły, że do jednej Primuli się przystawiał, ale to chyba nieprawda, bo ta Primula jaka brzydka taka głupia. Za młodu wszystkie dziewuchy z Goduli i Paryża* za nim latały, a on sobie upatrzył tą Rozalkę. I wszystko fajnie, tyle tylko, że za żadną robotę nigdy się nie złapał, przez co bieda u nich - aż piszczy.
I teraz ta Rozalka tak powiedziała – dajcie wy mu wreszcie spokój, widzicie przecież jaki jest otumaniony od tego zimna, już go temperatura bierze, kasłać zaczyna i jeszcze nam umrze z tego ziąbu. Wyciągnęła chiński termos i mówi – napij się nieboraku będzie ci lżej.
Jednak wszystkie te gadki nic wspólnego z prawdą nie miały, bo Francik świata poza swoją żoną nie widział. A pracowity był taki, jak żaden inny. I do wszystkiego miał smykałkę. Zaczął pracować w kopalni Karol jako zwykły górnik, potem został strzelniczym, a na koniec awansował na sztygara na Walencioku. Kochał on tą swoją żonę na zabój i właśnie z tej miłości, a nie z czegoś innego, stał całą noc w kolejce, bo - jak powiedział - w niedzielę mieli do nich przyjechać Polacy z Sosnowca na śląskie rolady.
- No coś ty Francik, naprawdę? Ja też będę miała Polaków, tylko że z Zawiercia nie z Sosnowca – zdziwiła się Dorka.
Nie usłyszała jednak odpowiedzi, bo w kościele zaczęli dzwonić na południe i równocześnie podjechał samochód dostawczy. Zrobił się istny cyrk. W całym tym zamieszaniu kobiety pozapominały która za którą stała. No to zaczęły się kłótnie i wyzwiska takie, że jeszcze długo będą pamiętać to czekanie z Francikiem.
A Francik jak stał pierwszy w kolejce tak stał. Tyle tylko, że kasłał okrutnie, bo pomimo częstego korzystania z chińskiego termosu przemarzł dokumentnie.
Kiedy w końcu towar rozładowali, to okazało się, że wołowego nie przywieźli.
Jak Dorka to zobaczyła, to tak się zdenerwowała, że zaczęła się pomstować na cały głos:
- Te pieruńskie Polaki z Zawiercia! Rolad im się zachciało! Psinco dostaną, a nie nasze śląskie rolady! Klusek ani modrej kapusty też nie będzie! Ani kompotu.
Tak się nakręciła, że aż tchu jej w piersi zabrało. Wypiła resztkę zimnej herbaty z wódką i dalej pomstowała:
– Mielonych im zrobię, z kartoflami i z ogórkiem kiszonym. A zamiast kompotu - woda z kranu. Na cerę dobra. Już oni mnie popamiętają!
Odwróciła się na pięcie, czapką z lisa mocniej nacisnęła na nieczesaną głowę i pognała do domu szorować ukochaną Albenę.

* Godula, Orzegów, Lipiny, Paryż, Karmańskie – dzielnice Rudy Śląskiej
* Albena – najbardziej popularna meblościanka na Śląski. Zawsze na wysoki połysk.
* Walenciak – kopalnia Walenty Wawel