Skąd się wzięła matura?

Wielu maturzystów z chęcią dopadłoby osobę, która wprowadziła w życie egzamin maturalny i powiedziało jej, co o niej myśli. Nie jest to jednak takie proste, bo matury zdawali już... członkowie pierwotnych plemion.
Niemal każda epoka, każde społeczeństwo miało swój egzamin, który musiał zdać młody człowiek, aby zostać uznanym za dorosłego członka społeczności.
Przed przejściem inicjacji członkowie plemion systematycznie uczyli się o świętych mitach i tradycjach (porównanie z lekcjami szkolnymi nasuwa się samo), następnie spędzali czas w osamotnieniu (czymże innym jest czas spędzony nad książkami w swoim pokoju?).

Na końcu następował rytuał inicjacyjny, nierzadko związany z okaleczeniem ciała "maturzysty", co miało potwierdzić jego odwagę, opanowanie oraz wytrzymałość (egzamin maturalny na szczęście, aż tak drastyczny nie jest, ale dzisiejszy maturzysta również musi mieć te same zalety).

Przełom w oświacie

Nowoczesny, zhierarchizowany i scentralizowany system oświaty zaczął się kształtować w oświeceniu. Przełomową rolę odegrała tu Wielka Rewolucja Francuska (1789-1799). Zburzyła system oświaty we Francji i dała sygnał do zmian w całej Europie. Jednym z jej najdonioślejszych haseł było wprowadzenie dostępnych dla wszystkich i bezpłatnych szkół. Całkowity nadzór nad edukacją miał należeć do państwa.

Zapoczątkowane przez Rewolucję zmiany kontynuował Napoleon Bonaparte. Na skutek wojen napoleońskich nowoczesny system edukacyjny rozprzestrzenił się w całej Europie. Decyzje dotyczące szkół podejmowała administracja szkolna. Do niej także należał nadzór nad wszystkimi ośrodkami edukacyjnymi.

Pierwszym "ministerstwem oświaty" była jednak powołana w Polsce w 1773 roku, a więc jeszcze przed wybuchem Wielkiej Rewolucji, Komisja Edukacji Narodowej, której przewodził Hugo Kołłątaj.

Rząd rosyjski powołał ministerstwo oświaty dopiero w 1802 r., francuski - w 1806 r., pruski - w 1817 r., austriacki - w 1848 r. Najdłużej przed wprowadzeniem zmian broniła się Anglia, w której takie ministerstwo powstało w 1902 roku.

Pierwsze matury

Od powołania ministerstw był już tylko krok do wprowadzenia w życie matury. Egzamin dojrzałości w podobnej do dzisiejszej jako pierwszy pojawił się w Prusach w 1812 roku.

Wtedy jeszcze nie gwarantował abiturientowi gwarancji dostania się na studia. Stało się to w roku 1834. Właśnie wtedy wprowadzono podział egzaminu na dwie części: pisemną i ustną.

W części pisemnej maturzyści musieli napisać wypracowanie z niemieckiego i łaciny, przetłumaczyć łaciński i grecki tekst, rozwiązać kilka zadań z matematyki oraz ćwiczeń z francuskiego.

Część ustna była jeszcze trudniejsza - trzeba było zdać egzaminy z wszystkich przedmiotów nauczanych w ostatniej klasie.

W Austrii wprowadzono maturę w 1849 roku. We Francji - dopiero w 1852. W Rosji końcowy egzamin musieli zdać uczniowie kończący szkołę w 1869 roku, a w Anglii pierwsza matura miała miejsce w Londynie w 1874 roku. Za jego przykładem poszły szybko Oxford i Cambridge

W Polsce egzamin dojrzałości został najprawdopodobniej wprowadzony już w latach dwudziestych XIX wieku.

Nowy typ szkoły

Oprócz egzaminu dojrzałości w Prusach ugruntował się system nauczania, który przypomina dzisiejszy. Na początku XIX wieku narodził się tam nowy typ gimnazjum - gimnazjum klasyczne.

Wprowadzono w nim klasy, a także godziny lekcyjne. Nauka trwała 9 lat.

W Polsce system oświaty był tworzony trzykrotnie. Po raz pierwszy w II Rzeczpospolitej w 1932 roku. Pod auspicjami Janusza Jędrzejewicza, ówczesnego ministra edukacji, przyjęto wówczas ustawę o ustroju szkolnictwa. Wprowadziła ona tzw. małą maturę, którą zdawano po ukończeniu czteroletniego gimnazjum ogólnokształcącego lub zawodowego. Naukę w gimnazjum uczniowie rozpoczynali się po ukończeniu siedmioletniej szkole powszechnej.

Maturą, która uprawniała do studiów, był egzamin zdawany po ukończeniu kolejnej szkoły - dwuletniego liceum ogólnokształcącego bądź trzyletniego liceum zawodowego.
Po II wojnie światowej system oświaty w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uregulowano Ustawą o rozwoju systemu oświaty i wychowania uchwaloną przez Sejm 15 lipca 1961 roku. Zlikwidowano wówczas gimnazja i wprowadzono ośmioletnie szkoły podstawowe i czteroletnie licea ogólnokształcące, które kończył egzamin dojrzałości (niewarunkujący przyjęcia na studia). Absolwenci szkół zawodowych mogli zdawać maturę po ukończeniu nauki w trzyletnich szkołach średnich.

Po raz trzeci i jak na razie ostatni Ministerstwo Edukacji Narodowej rozpoczęło reformę szkolnictwa 1 września 1999. Wprowadzono sześcioletnie szkoły podstawowe, trzyletnie gimnazja i trzyletnie licea. W 2005 roku egzamin maturalny stał się przepustką na studia.

Matura prapraprababci
Przykłady zadań maturalnych z języka polskiego

Wykazać w dziejach Polski prawdziwość słów Naruszewicza: "Żaden kraj cudzej potęgi nie zwalił, który sam siebie pierwej nie osłabił".

"Służmy poczciwej sławie, a jako kto może, niech ku pożytkowi dobra wspólnego pomoże" - rozwinąć powyższe słowa J. Kochanowskiego w zastosowaniu do czasów obecnych.

Przykłady zadań maturalnych z matematyki

W szeregu ar.(dziś powiedzielibyśmy w ciągu arytmetycznym) suma pierwszego i trzeciego wyrazu wynosi 10, a iloczyn drugiego i piątego wynosi 55. Wyznaczyć pierwsze pięć wyrazów tego szeregu.

Kula wystrzelona w kierunku pionowym do góry, przebiega w pierwszej sekundzie 450,28 m, do jakiej wysokości wzniesie się i po jakim czasie spadnie na ziemię.

Kwadrat o danym boku a = 6 m zamienić na prostokąt, którego powierzchnia (pole) równa się powierzchni tego kwadratu, obwód zaś jest dwa razy tak wielki, jak obwód kwadratu.

Przed ilu laty kapitał, złożony na 5,5% skład. (procentu składanego), miał trzecią część teraźniejszej wartości?

Zadania z Liceum św. Anny (obecnie: I Liceum Ogólnokształcące im. B. Nowodworskiego w Krakowie), ok. 1830 roku

Małgorzata Rawińska
materiały zaczerpnięte z - www. edulandia.pl